De fluitist als sterrenkok
‘Eten in een avant-garde restaurant brengt een creatieve emotie teweeg’
Ferran Adrià
Wie Ferran Adrià van El Bulli aan het werk ziet kan zich niet onttrekken aan het idee dat er meer zit achter zijn kookkunst dan alleen een deskundig en verfijnd vakmanschap.
Er zijn vele goede koks die hun beroep uitstekend beheersen. Waar sterrenkoks zich in onderscheiden is dat ze nieuwe manieren proberen te vinden om zowel traditionele als onverwachte grondstoffen te bewerken. Daarnaast blinken ze vaak uit met menu’s die zo in elkaar gezet zijn – bijna als een scenario – dat een avond in hun restaurants een unieke ervaring wordt.
Er is een weloverwogen keuze en volgorde van gerechten die soms contrasteren, dan weer elkaar complementeren of goed inspelen op hun onderlinge kenmerken. Het eten dat op het bord komt is ware kunst en de juiste dranken maken een zinnenprikkelend Gesamtkunstwerk compleet.
Sterrenkoks hebben een uitstekend antwoord op de vraag vanuit de ‘belevingseconomie’. Door de doorwrochte manier waarop zij hun beroep uitoefenen zijn ze zelfs trendsettend. Zij bereiden de weg voor bijzondere ontwikkelingen.
Wij, fluitisten en musici, kunnen hier veel van leren.
KONST VAN VEINZERIJ
Tom Hulce in ‘Amadeus’
De musicus
‘There is still another rule for developing harmonious execution… that may be recommended to each person who wishes to become a good musician…: in performing a musical composition, he must apply himself well to the art of simulation [‘Konst van veinzerij’ noemt Jakob Wilhelm Lustig dit in zijn vertaling van 1754, JC]. This art of simulation is not only permissible, but most necessary, and it does not offend the morals. He who strives all his life to master his passions as fully as possible will not find it difficult to counterfeit in himself the passion required in the piece to be performed. only then will he play well and as though from the soul. Whoever does not understand this commendable art of simulation is no musician in the true sense, and is not better than a common labourer, even if he is thoroughly acquainted with all the counterpoint in the world, and can perform every possible technical feat upon his instrument’.
Johann Joachim Quantz, Versuch einer Anweisung die Flöte traversière zu spielen/The Other Flute. Chapter XVII, Section vii, 17
… en Böhm na
Angelica Catalani – Georges Barrère
Na het lezen van Böhm’s aanwijzingen [zie ‘Böhm aan het woord’] komen een aantal prioriteiten naar voren.
Theoretische muziekvorming en techniek alsmede een correcte interpretatie van zowel een partituur als van de intenties van de componist zijn onontbeerlijk. Heel uitgesproken is hij over dit laatste. Hierdoor gaat ‘de interpretatie zelfs bij degelijke musici aanzienlijk verschillen.’ Na een ‘buitengewone hoeveelheid oefening zal de echte kunstenaar het lukken een duidelijke expressie of gevoel te uiten.’
Daarmee vertelt Böhm ons dat elke musicus zijn eigen weg moet gaan vinden en dat diversiteit in interpretatie vanzelfsprekend is.
Böhm beschouwt bel canto zangers als model voor instrumentalisten, omdat hij vindt dat de Italiaanse zangschool aan de basis stond van een goede stemvorming en een correcte stilistische opvatting. Zijn uitvoerige beschrijving van de overzetting van (lied)teksten naar een gedegen fluitversie geeft aan hoe belangrijk hij de articulatie als expressief middel vond. Dat doet hij in de traditie van bijvoorbeeld Johann Georg Tromlitz, die in zijn ‘Unterricht die Flöte zu spielen’, van 1791, het hoofdstuk over articulatie ‘Von der wahren Sprache auf diesen Instrumente’ noemt.
‘La flûte, c’est moi’ – Baas over eigen spel (2)
Thema-les ter afsluiting van een dag voor amateurs georganiseerd door het Nederlands Fluit Genootschap op 28 september 2014
Wat kun je doen zodat intuïtie, kennis en ervaring, en reflectie je relatie met de fluit verbeteren?
Een aantal voorbeelden:
- Wees je eigen toeschouwer. Doe alsof je ‘uittreedt’, voor jezelf gaat staan en met een scherp inlevingsvermogen naar jezelf kijkt. Speel voor eigen rechter, neem de miniemste details waar en wees kritisch. Koppel aan deze analytische observatie je intuïtie en probeer aan te voelen of iets wel of niet bij je past.
- Leg verbanden tussen je ‘rationele’ vaardigheden en hoe deze intuïtief door jou ervaren worden. De fysieke en zinnelijke beleving van de technische handeling moet het eindeloze doornemen van checklijsten vervangen. Deze verbinding is het meest succesvol als het gevoel (‘hoe ervaar ik het’) zich los kan maken van alle andere controle elementen.
- Trial-and-error’. Werk vanuit de volgende cyclische cirkel:Luister naar jezelf -> Vel een oordeel over je spel-> Maak een diagnose van de problemen -> Reflecteer: analyseer vanuit je kennis en ervaring en geef daarbij intuïtie en gevoel een relevante rol. Hier zit de meest boeiende sprong naar vernieuwing! -> Oplossing opperen -> Opnieuw spelen met de verworven handvatten -> De hele cirkel opnieuw doornemen totdat je blij van je eigen spel wordt.
‘La flûte, c’est moi’ – Baas over eigen spel (1)
Thema-les ter afsluiting van een dag voor amateurs georganiseerd door het Nederlands Fluit Genootschap op 28 september 2014
De beroemde uitspraak van Lodewijk de 14e, ‘L’état, c’est moi’ is een uiting van zuiver absolutisme. Dat lijkt zich niet te verhouden tot ‘La flûte, c’est moi’. Toch zijn er overeenkomsten en parallellen te trekken. Naast het zelfingenomen ‘ik ben de fluit omdat ik haar beheers’ is er een subtielere interpretatie mogelijk: ‘ik ben één geworden met de fluit omdat ik bewust ben van mijn eigen ik en begrijp hoe deze zich met haar verhoudt’.
Deze lezing stelt niet per se de uiteindelijk bereikte kwaliteit van de prestatie voorop. Fluitspelen moet elke keer weer een ontdekkingsreis zijn waarin een oneindige keur aan impressies voorbij komen en kennis wordt vergaard. Het gaat vooral om de weg. ‘Het is het vissen, niet de vangst’. Hoe aantrekkelijk dit laatste op het eerste gezicht ook lijkt.
De poorten van de hemel zullen opengaan voor iedereen die bereid is dit fascinerende proces te ondergaan. Ongeacht of je professional of amateur bent.
Welkom op mijn weblog over muziek, musiceren, fluitspel en onderwijs.
Zowel als solofluitist, kamermuziekspeler, orkestmusicus als fluit- en methodiekdocent heb ik meer dan vijftig jaar ervaring. Ook ben ik oprichter en dirigent geweest van
Het Nederlands Fluitorkest.
Mijn liefde voor de fluit is tot op de dag van vandaag een bron van inspiratie, genot en zelfs troost. Daarentegen kan het fluitspel zoals ik het vaak hoor mij niet in
gelijke mate bekoren.
In deze blog vat ik mijn gedachten daaromtrent samen en deel ze met jou.
Het spreekt voor zich dat ik het verworven vakmanschap en mijn zienswijze aanwend tijdens mijn lessen. Persoonlijk ben ik echter het meest benieuwd naar wíe ik voor mij heb en wat zíjn inbreng is. Omdat ik op zoek ben naar dat unieke dat in iedereen aanwezig is. Ik ben er van overtuigd dat ieders individualiteit de strategie moet bepalen en niet universele dogma’s.
Samen met jou wil ik nieuwe en wellicht verborgen mogelijkheden ontdekken om je spel én het musiceren nog beter te maken.
Daarbij maakt het niet uit of je professioneel, gevorderd amateur of (lid van)
een ensemble bent.
Ik boek successen met ‘dwars’ zijn. Dat betekent dat ik wars ben van in steen gebeitelde wetten.
Het gaat om de mens, niet om de regels.
Dank voor je bezoek.
Vriendelijke groet,
Jorge Caryevschi
onderwerpen
Fluit LERAAR & LEERLING
Ze vullen elkaar aan als echtelieden in een goed huwelijk
Fluit FLUITSPEL
Het juiste een-tweetje tussen techniek en musicaliteit
Fluit MUZIEK
Wees een rechercheur die met het juiste speurwerk de tunnelvisie vermijdt
Fluit HELDEN
Goed voorbeeld...
Fluit VARIA
Verandering van spijs...
Fluit VRAAG JORGE
Wie weet heb ik het antwoord