Een instrument dat altijd ‘nee!’ zegt

Met fluiten jonglerende koorddanseres

In de Facebook-pagina van Oboenlehrer Karl Wentzel bevindt zich een gefilmd interview waarin de hoboïst Maurice Bourgue (*1939) herinneringen ophaalt aan vroeger. Als kind van negen heeft hij gekozen om de hobo te spelen omdat hij gefascineerd was door zijn klank. Hij zegt:

‘Het moet iets heel speciaals voor mij hebben betekend. Desondanks heb ik nooit ontkent dat ik veel tegen de hobo heb. Het is een instrument dat altijd ‘nee!’ zegt. Speel piano, ‘nee!’, Speel forte, ‘nee!’. Speel legato, ‘nee!’. Het instrument rebelleert tegen alles. Maar hij rebelleert omdat wij hem frontaal aanpakken.

LEES MEER

Fluit & Fluitspel, Fluit & Varia
Tags Fluit, Fluitspel, Kunstenaarschap

Mooi fluit spelen maar…voor wie?

Onder deze titel publiceerde ik in het blad FLUIT (2010-2) een artikel dat helaas zijn actualiteit niet verloren heeft. Het ging over de groeiende vervreemding van het publiek ten opzichte van de klassieke muziek en de eisen die concertbezoekers stellen aan een concert. Men wil een unieke ervaring beleven. Het artikel beschreef voorbeelden van Het Nederlands Fluitorkest – dat ik vanaf 1993 twintig jaar dirigeerde en vormgaf – en hoe dit orkest een goede relatie met het publiek probeerde op te bouwen.

Het ensemble stak eerst de hand in eigen boezem. Er werd gekeken naar hoe muziek beter overgedragen kon worden aan de bezoekers. We gingen meer eisen aan ons zelf stellen en waren ontevreden met de gebruikelijke gang van zaken, namelijk muziekstuk – stilte – applaus – muziekstuk – stilte – applaus etc. Al snel bleek dat er nog veel meer mogelijk was waarmee een optreden meer glans kon krijgen en boeiender kon worden.

LEES MEER

Fluit & Fluitspel, Fluit & Varia
Tags Fluit, Fluitrepertoire, Fluitspel, Programmeren, zelfreflectie

Het Concertgebouworkest op een dwaalspoor?

Afgelopen 9 oktober woonde ik een concert bij van het Koninklijk Concertgebouworkest, geleid door Ivan Fischer. Het was het eerste van een serie met het programma ‘Brahms meets Bach’ (ook aangekondigd als ‘Bach meets Brahms’, wat een logischer volgorde is).

Het deel voor de pauze bevatte de tweede Suite in b kl.t. en de cantate ‘Ich habe genug’ van Johann Sebastian Bach. Na de intermissie werd de tweede Symfonie van Brahms gespeeld.

Het lijkt er op dat een aantal van de goed bedoelde kenmerken van deze serie niet genoeg tot hun recht komen. Alsof er niet voldoende over nagedacht is.

Ik wil deze gedachte graag onderbouwen door te stellen dat:

LEES MEER

Fluit & Fluitspel, Fluit & Varia
Tags Fluitspel, Recensie, symfonieorkest, Uitvoeringspraktijk, zelfreflectie

KONST VAN VEINZERIJ

Tom Hulce in ‘Amadeus’

De musicus

‘There is still another rule for developing harmonious execution… that may be recommended to each person who wishes to become a good musician…: in performing a musical composition, he must apply himself well to the art of simulation [‘Konst van veinzerij’ noemt Jakob Wilhelm Lustig dit in zijn vertaling van 1754, JC]. This art of simulation is not only permissible, but most necessary, and it does not offend the morals. He who strives all his life to master his passions as fully as possible will not find it difficult to counterfeit in himself the passion required in the piece to be performed. only then will he play well and as though from the soul. Whoever does not understand this commendable art of simulation is no musician in the true sense, and is not better than a common labourer, even if he is thoroughly acquainted with all the counterpoint in the world, and can perform every possible technical feat upon his instrument’.

Johann Joachim Quantz, Versuch einer Anweisung die Flöte traversière zu spielen/The Other Flute. Chapter XVII, Section vii, 17

LEES MEER

Fluit & Fluitspel, Fluit & Muziek
Tags Intellect en emotie, Interpretatie, Johann Joachim Quantz

… en Böhm na

Angelica Catalani – Georges Barrère

Na het lezen van Böhm’s aanwijzingen [zie ‘Böhm aan het woord’] komen een aantal prioriteiten naar voren.

Theoretische muziekvorming en techniek alsmede een correcte interpretatie van zowel een partituur als van de intenties van de componist zijn onontbeerlijk. Heel uitgesproken is hij over dit laatste. Hierdoor gaat ‘de interpretatie zelfs bij degelijke musici aanzienlijk verschillen.’ Na een ‘buitengewone hoeveelheid oefening zal de echte kunstenaar het lukken een duidelijke expressie of gevoel te uiten.’

Daarmee vertelt Böhm ons dat elke musicus zijn eigen weg moet gaan vinden en dat diversiteit in interpretatie vanzelfsprekend is.

Böhm beschouwt bel canto zangers als model voor instrumentalisten, omdat hij vindt dat de Italiaanse zangschool aan de basis stond van een goede stemvorming en een correcte stilistische opvatting. Zijn uitvoerige beschrijving van de overzetting van (lied)teksten naar een gedegen fluitversie geeft aan hoe belangrijk hij de articulatie als expressief middel vond. Dat doet hij in de traditie van bijvoorbeeld Johann Georg Tromlitz, die in zijn ‘Unterricht die Flöte zu spielen’, van 1791, het hoofdstuk over articulatie ‘Von der wahren Sprache auf diesen Instrumente’ noemt.

LEES MEER

Fluit & Fluitspel
Tags afvlakking van het fluitspel, articulatie, bel canto, historisch besef, houten en metalen fluiten, Johann Georg Tromlitz, Johann Joachim Quantz, symfonieorkest, Theobald Böhm, vibrato