Inspiratie – Vladimir Horowitz

De romantiek van het gezegde ‘Alle wegen leiden naar Rome’ is in de praktijk van musici niet altijd zo vanzelfsprekend. Gelukkig bestaan er veel mogelijkheden om het ambacht te leren en de weg naar vakmanschap voor te bereiden. Goede docenten zijn fundamenteel in dit proces.

Net zo belangrijk is de instelling van de musicus in spe ten opzichte van de invloeden die zijn unieke persoonlijkheid gaan vormen. Het ontwikkelen van een extra zintuig om gelaagdheid aan te brengen in het spel en het musiceren is hier noodzakelijk.

Daar blijkt dat de wegen naar Rome talrijker zijn dan gedacht. Het goede nieuws is dat ze relatief makkelijk begaanbaar zijn, mits de wil en de alertheid er is om inspiratie uit de omgeving op te doen.

Overal bevinden zich triggers die wij moeten leren waarnemen om er vervolgens ons voordeel mee doen. In een kunstenaar die ons ontroert en ons doet nadenken over de manier waarop hij iets bereikt. In iets dat wij te weten zijn gekomen over een componist waardoor wij denken beter te begrijpen hoe wij hem moeten interpreteren. In over de schouder kijken van collegae aan het werk en uitwisselen van ervaringen. In een oude methode waarin we historische bronnen vinden voor een manier van spelen die ‘anders’ is. In een opbouwend kritisch en intensief luisteren, zowel van muziek als alles wat wij om ons heen waarnemen.

Ikzelf herken in vele teksten, ervaringen en contacten hoezeer deze mijn manier van denken, de benadering van mijn instrument en mijn interpretatie hebben beïnvloed.

Graag geef ik hier een voorbeeld aan de hand van uitspraken van de illustere pianist Vladimir Horowitz (1903-1989). Het is afkomstig uit in een interessant interview uit 1982 dat op YouTube te vinden is.

Horowitz stelt dat voor zijn vorming het contact met grote kunstenaars (waaronder hij citeert Alfred Cortot, Charles Münch, Willem Mengelberg, Bruno Walter, Sergei Rachmaninov en Ignacy Paderewski) essentieel was. ‘Je absorbeert wat je hoort, wat niet betekent dat je eigen persoonlijkheid eronder lijdt. Integendeel, dit is vormend en dat heeft mij zeer geholpen’. Toevoegend dat niet iedereen dit voorrecht heeft. Maar ook: ‘Ik heb veel gehoord, opgenomen zonder discussie, nooit ‘nee’ gezegd. Soms was ik het er niet mee eens, soms wel. De jaren hebben mij de ervaring geschonken’.

Horowitz zegt geen ‘absolute’ stijl te hebben omdat hij elke dag anders is en dientengevolge is ook zijn spel wisselend. Hij stelt: ‘I don’t practice, I rehearse’.

Hij citeert de grote dirigent Arturo Toscanini (zijn schoonvader): ‘Sommige recensenten houden er niet van wanneer men te snel of te langzaam speelt, of te luid of te zacht, of als men ‘over- of onder’ interpreteert’. Hij vraagt zich af of men dull moet spelen wil een interpretatie goedgevonden worden. ‘De kunst is spelen zoals we denken dat het moet, want bij vele componisten, vooral van het verleden, is het onmogelijk te weten te komen hoe ze dat wilden’.

‘Verstand en intellect bepalen de emoties, geest en uitdrukking, maar ze zijn op zich niet voldoende. Men moet van binnen horen wat de componist gehoord zou hebben. Het intellect is een constante controlemiddel maar moet geen lijdende rol op zich nemen’.

‘De laatste jaren speel ik eenvoudiger dan vroeger. Nu [door alle media en geluidsdragers. JC.] weten meestal de mensen wat ze gaan horen op een concert. Het kan verwaand overkomen maar, mits ik goed gestemd ben, speel ik nu beter’.

Dit betoog voor de balans tussen intellect en emotie, voor het nooit spelen van ‘a dull note’, voor communicatie met een veranderend publiek en bovendien voor het zich openstellen voor allerlei invloeden om een eigen persoonlijkheid te smeden gaat mij aan het hart. Het voegt nieuwe dimensies toe aan mijn denkwereld en ik ben er stellig van overtuigd dat dit van mij een genuanceerder en musicus maakt.

Een van de grootste uitdagingen voor mij tijdens de lessen is het samen met de leerling vinden van ‘eye openers’ en het iedere keer weer ontdekken hoe hiermee zijn latent aanwezige talenten tot uitdrukking komen.

Zoals een bloem die opengaat.

Gepost op 3 november 2014

Fluit & Helden
Tags Inspiratie, Intellect en emotie, Vladimir Horowitz